A A A

Strój regionalny Staniszowa

We współczesnych czasach kultura wsi upada. Gospodarstwa są powoli likwidowane. Łatwiej pójść do supermarketu i kupić „wiejskie” produkty, niż zdobyć je na wsi. Nie opłaca się już uprawa ziemi i zbiór żniwa. Wytrwalsi prowadzą przydomowe ogródki lub małe pola, które mają na celu zaspokojenie ich własnych potrzeb. Wieś powoli zmienia się w dzielnicę willową miasta.
Czym Staniszów może wyróżnić się od innych niewielkich miejscowości karkonoskich? Takie pytanie niektórzy mieszkańcy Staniszowa zadawali sobie od dawna. Walory krajobrazowe oraz liczne atrakcje turystyczne przyciągają uwagę zwiedzających. Jednak jak stworzyć coś, co będą mogli uznać za swoją zasługę? Przedmiot ten miałby za zadanie integrować mieszkańców, wyróżnić ich na tle ludności z innych wsi.
Potrzebę stworzenia takiego przedmiotu dostrzegał już kilkanaście lat temu artysta pochodzący ze Staniszowa, Janusz Motylski. W swojej pracowni stworzył dziesiątki wzorców projektów, które sprowadzały się do jednego – zaprojektowania stroju regionalnego dla Karkonoszy. Dlaczego Krakowiacy czy Podhalanie mają swoje stroje, odróżniające ich od innych zakątków Polski, a mieszkańcy Karkonoszy nie?
Ludność zamieszkująca tereny Kotliny Jeleniogórskiej oraz reszty Dolnego Śląska była bardzo niejednolita. Po drugiej wojnie światowej na te tereny została przesiedlona ludność ze wschodnich granic Rzeczpospolitej. Po upływie kilku pokoleń od czasów przesiedleń, sytuacja w Kotlinie ustabilizowała się. Powstał zamiar, by zamieszkujący te tereny utożsamiali się właśnie z tym regionem i byli rozpoznawalni – powstał strój regionalny.
Mieszkańcy Staniszowa są pionierami. Jako pierwsi odważyli się wprowadzić do swojego życia kompletny strój regionalny, typowy dla ich wsi. Postał on wg. projektu artysty plastyka z Karpacza, Janusza Motylskiego. W obecnej chwili dysponujemy czterema kompletami kobiecymi. Oto jak twórca opisuje swoje dzieło:

„Strój  kobiecy zaproponowany do Staniszowa składa się z elementów tradycyjnie występujących w ubiorach ludów górskich Europy, także i w Polsce.
W prezentowanym i zrealizowanym zestawie są to: bluzka z długim rękawem i spódnica z halką. Na bluzkę możliwe jest zakładanie (uszytego przykładowo) prostego kabatka (rodzaj ludowego gorsetu), a połączenie między spódnicą a bluzką stanowi ozdobny pas z wstążkami. Spódnica stanowi rodzaj zapaski, dawniej pasa tkaniny zakładanego często także na ramiona dla ochrony przed chłodem lub deszczem, wyróżnia się rozcięciem z przodu i ozdobnym pasem w dolnej części, doszywanym z barwnej i innej niż reszta spódnicy tkaniny (tzw. „łączka”). Docelowo wierzchnie ubranie dopełniać ma żakiet (kobiecy kaftan) i szeroki, ciepły szal (półponczo). W nakryciu głowy przyjmuje się także możliwość zastosowania damskiego kapelusza oraz naturalnie chusty czy odpowiedniego stroika. Nogi okrywać mogą współcześnie stosowane tkaniny bezbarwne lub w (przypadku grubszych form) także kolorowe, pasujące do obuwia (i pory roku). W prezentowanym zestawie są to cieliste lub białe rajstopy, a obuwie stanowią czarne półbuciki na półobcasie.
Bluzeczka występuje w kolorze białym, spódnica oparta jest na czerwieniach, czerniach i zieleniach, pas z tkaniny, czarny z kolorowymi haftami. Wstążki, jak i spodnia część spódnicy – zielone, halka wykończona koronką – biała.
Z uwagi na specyfikę Staniszowa jako wsi górskiej, położonej niemal w bezpośredniej bliskości okalających go od południa Karkonoszy z najwyższym swoim szczytem – Śnieżką, z charakterystycznymi wzniesieniami łomnickimi, które wieńczy położona w centrum miejscowości Witosza, za motywy występujące w stroju wybrano stylizowane formy kwiatów: spotykanej tutaj róży alpejskiej oraz niezapominajki alpejskiej.
Róża alpejska – Rosa pendulina, jest krzewem występującym w lasach liściastych i iglastych Sudetów aż po kosodrzewinę, szczególnie nad potokami, charakteryzuje się pięknymi czerwonymi albo niemal purpurowymi płatkami, kolce ma delikatne i miękkie, a owoce w jesieni przyjmują barwę jasnoczerwoną. Z uwagi na swoje walory estetyczne ale i lecznicze, warta jest za uznanie jej jednym z elementów wyróżniających właśnie mieszkańców Staniszowa i wiele mówi o mieszkających tu ludziach, nawykłych do trudów życia w ostrym klimacie, potrafiących się bronić ale i doceniać zalety życia. Należy tu podkreślić, że płatki róży alpejskiej przypominają swoim kształtem serca, a barwa mówi wiele i o temperamencie, i o uczuciach (także patriotycznych). Tak więc purpura (czerwień) i zieleń róży występują jako główne barwy zastosowane w kompozycji kolorystycznej spódnicy.
Niezapominajka alpejska – Myosotis alpestris, miękkoowłosiona (przystosowanie do ostrego klimatu) roślina wieloletnia, posiadająca efektowny, intensywnie błękitny kwiatostan, przypominający mieszkańcom o błękicie nieba kontrastującym z płachtami białego śniegu nad pobliskimi górami, czy też o barwie występujących tu licznie zbiorników wodnych (nie tylko przy pałacach…). Błękit to także nawiązanie do pewnego rodzaju wyjścia z ziemskich i codziennych spraw ku kwestiom wyższym, filozoficznym i duchowym, także (ważnych i dzisiaj dla wielu mieszkańców Staniszowa) – religijnych.
Przy błękicie i purpurze, kolejny występujący tu kolor to zieleń – nadzieja… (kolor czarny zastosowano dla podniesienia efektu wcześniej wymienianych barw, jako uznawany za uroczysty, godny i podniosły).    Motywy kwiatowe w formie haftu zastosowano w krajce na przodzie bluzki, na wstążkach oraz na zastępującym gorset pasie. Wszystkie motywy zaprojektowano w zaproponowanych układach wyłącznie dla Staniszowa. Są to kompozycje oparte na autentycznych roślinach, lekko stylizowane, ułożone w kształty ozdobne, powtarzalne.”